„(…) Wyraz szopka oznacza prowizoryczny budynek gospodarczy, w tym wypadku stajenkę, tradycyjnie uznawaną w Polsce za miejsce narodzin Chrystusa w Betlejem. Jako nazwa gatunkowa termin szopka występuje obocznie do nazwy jasełka, oznaczającej żłóbek (łac. praesaepe). W sensie rodzajowym oba te terminy mają kilka znaczeń, odnoszą się bowiem do: 1. omawianego tu przede wszystkim bożenarodzeniowego gatunku lalkarskiego; 2. dekoracji i figur statycznie przedstawiających okoliczności narodzin Jezusa – tak w wersji stacjonarnej, stosowanej głównie w kościołach (franciszkański zwyczaj adoracji żłóbka), jak i w zminiaturyzowanej przenośnej (tzw. szopka kolędnicza – termin R. Reinfussa); 3. ich odmian zmechanizowanych; 4. niektórych przedstawień bożenarodzeniowych w tzw.”żywym” planie aktorskim, określanych zwykle w opozycji do dwu grup poprzednich jako jasełka teatralne”.Należy wyjaśnić również, co dokładnie oznacza pojęcie „jasełka”. „Jasełka to widowiska o Bożym Narodzeniu wzorowane na średniowiecznych misteriach franciszkańskich. (…) Teksty jasełkowe, najczęściej gwarowe, były w większości anonimowe. Przerabiano je wielokrotnie, między innymi ze względu na fakt, że zawierały wątki odwołujące się do aktualnych wydarzeń. Do znanych opracowań literackich należą jasełka napisane przez Lucjana Rydla pt. Betlejem polskie”.
Pomysłodawcą wystawienia pierwszych jasełek był prawdopodobnie św. Franciszek z Asyżu. Wraz ze swoimi braćmi odtworzył narodzenie się Jezusa podczas Pasterki odprawianej w lesie. Od tego czasu zwyczaj ten szybko się rozprzestrzeniał po Europie, aż w XIII wieku dotarł również do Polski. W XVI wieku szopka przedstawiana była na górzystym tle, a wiek później zaczęły pojawiać się w niej postacie diabła, czarownicy, czy też śmierci. Szopka wzbogaciła się wtedy również o postacie reprezentujące różne stany społeczne. Od 1736 roku Kościół zabronił wystawiania jasełek w świątyniach. Rozprzestrzenił się więc zwyczaj obchodzenia z szopkami domów. Szopka na ten użytek trochę się zmieniła. Był to trójwymiarowy budynek z kurtyną, gdzie narodzenie Jezusa odgrywały marionetki. Te tzw. szopki obnośne dały początek szopkom wystawianym w domach pod choinką. W XIX wieku szopka wróciła do kościołów. Pozbawiona była elementów humorystycznych, natomiast wzbogacono ją o akcenty narodowe. W obecnych czasach najpiękniejsze są szopki krakowskie. „Pojawiły się w połowie XIX w. Ich twórcami byli cieśle i murarze z Krakowa i okolicznych wsi, którzy dali początek całym rodom budowniczych szopek. Wzorem stały się zabytkowe budowle miasta: Wawel, kościół Mariacki, Sukiennice, Barbakan. Bajecznie kolorowe szopki krakowskie do dziś zachwycają starannością wykonania i różnorodnością szczegółów architektonicznych: kolumnad, wieżyczek, arkad, balustrad, gotyckich witraży, galeryjek. Co roku w Krakowie, na początku grudnia, odbywa się konkurs szopek”.
Wystawianie jasełek w czasie bożonarodzeniowym jest stale popularne. Szczególnie lubiane są przedstawienia realizowane przez dzieci. Przygotowują je one w szkole, aby później móc je wystawić przed rodzicami w ramach uroczystej akademii świątecznej.
Często spotykane są również szopki ustawiane pod choinką. Wykonywane są z różnych materiałów, na przykład z papieru, masy solnej czy też drewna. Tak więc, ten zwyczaj ciągle jest aktualny i cieszy się dużym zainteresowaniem.
szopki krakowskie:
Wierzbowski R.: O szopce. Studia i szkice. Wybór i opracowanie M. Waszkiel. Polski Ośrodek Lalkarski POLUNIMA, Łódź 1990.
Nejnovější komentáře