Nocne wigilijne rozmyślania

Łk 2,18.19

„I wszyscy, którzy słyszeli, dziwili się temu, co pasterze im powiedzieli. Maria zaś zachowywała wszystkie te słowa, rozważając je w sercu swoim.“

Do niedawna wszystko na świecie wydawało się być przewidywalne, zmierzone, obliczone, zaplanowane. Na tych, którzy dają się ponieść luźnemu tokowi codzienności i nie mieli czegoś zaplanowanego, przeliczonego i nakierunkowanego na cel, patrzyliśmy z politowaniem, niczym na analfabetów finansowych czy strategicznych, bo że analfabetą komputerowym jest każdy, kto ma więcej niż 15 lat, to już dzisiaj wiadomo… Czy ktoś się czemuś jeszcze dziwił? Być może dzieci, które po raz pierwszy coś zobaczyły czy o czymś się dowiedziały. Gdyby dziwił się dorosły, byłby uważany za infantylnego albo poetę.

Przyszedł mały mikrob i pozmieniał wszystko. Ale znowu byśmy chcieli mieć wszystko zaplanowane, obliczalne i przewidywalne. Wymagamy tego od polityków i od siebie samych – dlatego pilnie śledzimy wzrosty czy spadki zachorowań, obliczamy indeksy i współczynniki, chcielibyśmy mieć jakieś dane, żeby wiedzieć czy będziemy mieli za co żyć, z czym można się liczyć, a z czym nie – a gdzieś tam na czele jest ta najważniejsza informacja, na której nam zależy: czy będziemy przy życiu, czy zdrowie pozwoli nam i naszym bliskim zrealizować takie lub inne plany zawodowe, rodzinne, osobiste…

Ja myślę, kochani, że nie musimy tej światłości, która przychodzi w Jezusie Chrystusie, o której już czytaliśmy tu na początku, ograniczać li tylko do kwestii wielkiej teologii, zbawienia ludzkości i życia wiecznego. To, że Bóg daruje nam w swoim Synu tamto wszystko, to jest najważniejsze, to podstawa. To są te najważniejsze dane, na których możemy w kolejnym, nieznanym nam roku budować. W styczniowym „Przyjacielu” troszeczkę chcemy tego tematu dotknąć – że styczeń nazywa się „leden” właśnie dlatego, bo lód jest wówczas najtwardszy i najpewniejszy i na takich Mazurach można na przykład przejeżdżać samochodem z jednego brzegu jeziora na drugi. A ponieważ będziemy mieli w naszym Kościele Rok Solidarności Wzajemnej, to właśnie owo słówko „solidarność” pochodzi od łacińskiego „solidus” – stały, pewny. Czy taką pewną podstawą wszystkiego jest dla nas Bóg w Jezusie Chrystusie? Bo jeśli tak, jeśli chcemy by tak było, jeśli chcemy Mu wierzyć, to możemy tak czynić i w naszych codziennych, wcale nie małych problemach i sprawach, tych z którymi dajemy sobie radę i tych, które nas przerastają. I to światło, które rozbłysło w Betlejem, może rozświecić moje i twoje osobiste mroki i ciemności, które duszą nasze serca. I zawsze będziemy się potem dziwić i zdumiewać nad Bożym rozwiązaniem, nad Bożym sposobem, który On miał już dawno wymyślony, a myśmy w naszych troskach nie przesypiali całych nocy z przygnębienia i zmartwienia. To światło nam mówi, że nas Bóg chce zaskakiwać swoją miłością i tym, jaki ratunek ma dla nas przygotowany.

Czytaliśmy przed chwilą, że wszyscy, którzy usłyszeli wieść pasterzy, dziwili się temu. I ja tak sobie myślę, że kiedy tego słuchał w tym czasie pobożny żyd, to informacja o aniołach niespecjalnie mogła na nim zrobić wrażenie. Przecież wielokrotnie czytał o tym w świętych Pismach, wiedział że Bóg posyła dosłownie swoich „posłańców” czy „wysłanników”, którzy mają człowiekowi coś ważnego do przekazania. Z pewnością nie robiła wrażenia informacja, że urodził się oczekiwany Wybawiciel. Na Mesjasza wszyscy czekali, o tyle tęskniej, że kraj od długiego czasu był pod okupacją – w tym momencie akurat rzymską. Ten údiv byl v tom, že se Boží sláva a velikost směstnala do něčeho tak ubohého a nejistého, jako bylo malé děťátko. Vždyť tehdy se každé druhé dítě nedožilo ani jednoho roku. A tohle dítě to bude mít obzvlášť těžké, když rodiče nemají ani na kolébku a čeká je daleká cesta do Nazareta. Ba, kdyby jen tam; my víme, že odejdou do exilu až do Egypta… To, nad čím tehdy všem zůstával rozum stát, byl nepochopitelný a dosud neznámý kontrast Boží mocí a jejího ztělesnění do někoho tak slabého, nejistého a zranitelného jako je malé a chudé dítě. Řečeno čistě česky: „Bóg się rodzi, moc truchleje, Pan niebiosów obnażony. Ogień krzepnie, blask ciemnieje, ma granice – nieskończony…” Jeden wielki oksymoron (tak się nazywa ten rodzaj metafory, zestawiający znaczenia z zupełnie przeciwnych krańców). To się stało w tym małym, słabym i bezbronnym Dzieciątku, kiedy na ten świat narodził się Bóg. Aha, mówiłem, że będzie po czesku…

Když pastýři tvrdili, že právě toto má být znamením Boží moci a slávy, všichni nad tím kroutili hlavou. Boží zásah si představovali docela jinak. Jako zázrak, při němž se zastaví tok řeky, utiší vítr nebo mořská bouře, někdo bude uzdraven, nečekaně udeří blesk z nebe, zatmí se slunce, zachvěje se země, splaší se koně. Ale zde se nastalo vůbec nic.

Pouze ten zvláštní vzkaz andělů: Boží slávu a pomoc najdete v něčem tak bezbranném a obyčejném… Sláva v ponížení. Moc v slabosti. Boží pomoc v dítěti. To největší štěstí a tajemství přichází na svět tak slaboučké a přitom dokonalé. Lidské i božské. Má všechno co bude potřebovat, ale nic z toho ještě neumí, nezná a nechápe. Toto je naše lidská zkušenost. Úplně mystický zážitek, kdy se nás dotýká Boží přítomnost. A stejně přišel na svět i náš Bůh. Toto betlémské dítě se narodilo nám všem. Starým i mladým, bezdětným i opuštěným, zklamaným i pyšným, bohatým i chudým.

I později evangelista píše, že se lidé něčemu divili. Třeba když němý promluvil, nebo když Ježíš poručil větru, nebo když jako dvanáctiletý věděl to, co zákoníci. Nebo když učedníci objevili prázdný hrob. Ale samotný údiv k víře nestačí. Je dobré se divit, ale nesmíme u toho skončit.

Náš údiv se totiž velmi často vytratí do ztracena. A tak tomu bylo i v Betlémě. Lidé se divili a nevěřícně kroutili hlavou nad tím, že by se Bůh mohl stát dítětem – ale tím to také skončilo. Evangelium zaznělo a pak se na dlouhých třicet let odmlčelo. Žádná radostná zvěst se z Betléma nešířila. Lidé postupně zapomněli, pastýři se vrátili ke svým stádům, andělé do nebe a všechno se zdálo být jako dřív.

Mám dojem, že právě před tím nás chce evangelista varovat. Proto zdůrazňuje: všichni se divili, ale jeden člověk si to všechno jakoby nahrával do svého srdce. Ano, Maria si to všechno ukládala do svého srdce a přemýšlela o tom. A ta jediná také uvěřila. Všichni ostatní tím vánočním příběhem pouze projdou, na chvíli se zaradují a žasnou, ale trvalou stopu v jejich životě to nezanechá. A toto hrozí i nám. Přes všechna omezení si uděláme hezké svátky, dojmeme se nad chudobou a bezbranností Božího dítěte – ale pak se zase všechno vrátí do starých kolejí. Jako bychom to neuměli domyslet a podržet i do všedních dnů. Zazpíváme si koledy, vzdáme Bohu chválu podobně jako pastýři, ale pak je všechno zase jako dřív. Narodí se nám děti, ale starosti a povinnosti přehluší ten prvotní úžas, kdy nám slzy hrkly od očí. Zapomínáme, zač jsme se modlili a co všechno nám Bůh daroval…

Ale Maria to všechno uchovávala ve svém srdci a rozvažovala o tom. Uchovat znamená nezapomenout a stále si to připomínat. To slovo se většinou užívalo o zachovávání přikázání. Izraelci tehdy dokonce nosili zvláštní třásně a rolničky, aby nezapomněli dodržovat Desatero.

Jak to však udělat, abychom nezapomněli na Vánoce? Nechat si stromeček až do Velikonoc? Dnes jsou umělé, takže by nám neopadaly… Ale na stromeček v obýváku bychom si brzy zvykli a oprašovali bychom ho stejně bezmyšlenkovitě jako sportovní poháry či obrázky na zdi.

Je i jiný a lepší způsob, jak si v srdci uchovat, čemu jsme se divili o Vánocích. Číst a důvěřovat Bibli. Údiv, že Bůh může jednat a pomáhat docela obyčejně a nenápadně nás totiž bude provázet celým evangeliem. Vánoční příběh není zářivá kometa, která na chvíli zazáří a pak zhasne. Vánoční radost nejsou prskavky, po nichž zůstane pouze holý drát. Vánoce stále pokračují. V mnoha obměnách se stále opakují a právě díky Bibli si toho dokážeme všimnout a uvěřit Božímu slovu, i když se nám bude zdát stejně nepochopitelné jako pastýřům. Pak objevíme, že náš život může být i v těžkých chvílích nadějný a krásný, jako tomu uvěřili lidé v Betlémě. Sice ne na dlouho. Ale nám to může vydržet.

Pouze Maria si slova pastýřů zapamatovala a navíc o nich přemýšlela. Evangelista tu užívá dalšího slova, které obvykle znamená, že se někdo radí sám se sebou nebo se svými přáteli. Rozvažovat znamená snést všechny dostupné názory a pohledy a hledat mezi nimi tu nejlepší odpověď. Slovo rozvažovat se v Bibli užívá ve chvílích, kdy si lidé nevědí rady, a odpověď není snadná. Rozvažovat znamená porovnávat, hledat a diskutovat.

A o čem že to máme přemýšlet ve svém srdci a hovořit se svými přáteli? O tom, jestli Bůh i v našem životě jedná takto nenápadně a skromně jako se to stalo v Betlémě. O tom, zda se zázraky mohou dít, aniž u toho zní fanfáry. O tom, že je stále nad čím žasnout. O tom, že Bůh plní své sliby. O tom, za co se máme modlit a na čem pracovat. O tom, že Ježíš je zárukou, že náš život má smysl, i kdyby byl jakkoliv těžký. Když člověk o těchto věcech přemýšlí a mluví, stávají se součástí jeho života. Když o nich pouze víme a mlčíme, postupně se z našeho života vytrácí. Proto také jsme církvi, součástí Božího lidu, jsme společenstvím lidí víry, abychom se navzájem povzbuzovali a připomínali si, z čeho můžeme mít radost, co nás drží a čeho se nemusíme bát.

Pane, mohl jsi přijít na svět jako dospělý člověk. Mohl ses zjevit ve své moci a slávě. Ale ty ses chtěl stát jedním z nás. A my tě prosíme, nauč i nás zůstat malými dětmi, které se nepřestaly divit, žasnout, děkovat a radovat se.

A pokój Boży, który przewyższa wszelki rozum, strzegł będzie serc i myśli waszych w Chrystusie Jezusie. Amen.