Pismo się wypełnia

1K 15,1–11

Chci vám připomenout, bratří, evangelium, které jsem vám zvěstoval, které jste přijali, které je základem, na němž stojíte, a skrze něž docházíte spásy, držíte–li se ho tak, jak jsem vám je zvěstoval – vždyť jste přece neuvěřili nadarmo. Odevzdal jsem vám především, co jsem sám přijal, že Kristus zemřel za naše hříchy podle Písem a byl pohřben; byl vzkříšen třetího dne podle Písem, ukázal se Petrovi, potom Dvanácti. Poté se ukázal více než pěti stům bratří najednou; většina z nich je posud na živu, někteří však již zesnuli. Pak se ukázal Jakubovi, potom všem apoštolům. Naposledy ze všech se jako nedochůdčeti ukázal i mně. Vždyť já jsem nejmenší z apoštolů a nejsem ani hoden jména apoštol, protože jsem pronásledoval církev Boží. Milostí Boží jsem to, co jsem, a milost, kterou mi prokázal, nebyla nadarmo; více než oni všichni jsem se napracoval – nikoli já, nýbrž milost Boží, která byla se mnou. Ať už tedy já, nebo oni – tak zvěstujeme a tak jste uvěřili.

Sestry a bratři, tak jak jsem slíbil, pokračujeme ve sledování události spojených se smrtí a vzkříšením Pána Ježíše Krista s pohledu Ježíšových současníků, židů, jeho učedníků, svědků oněch události. Mluvili jsme o důležitých svátcích, které nám pomohly pochopit, jak Ježíšův příchod, jeho poslední večeře, zatčení, soud, utrpení a smrt naplnily starozákonní proroctví a jak Boží dílo, které se skrze tyto události dokonalo, přesáhlo očekávání izraelského národa. Po staletí židé věřili, že Bůh o svátku Pesach sešle svého Mesiáše, Vykupitele. On opravdu přišel v den, kdy jej očekávali – očekávání však naplnil úplně jinak, než si to jeho národ představoval. Bůh připravil vysvobození ne pouze pro jeden národ, ale pro všechny, a vysvobození nejen z moci pozemských politických nepřátel, ale z moci hříchu a smrti!

Z hlediska významu Kristovy smrti a vzkříšení světlo pak vnáší i další svátek. Hovořili jsme o tom, že se Pesach a Svátek nekvašených chlebů prakticky překrývaly z hlediska času. Byla to doba Ježíšovy smrti. Kristus pak byl vzkříšen k životu třetího dne. Na tento den připadá onen třetí svátek: Svátek prvotin. Slaví se prvního dne po šabatu následujícím po začátku Pesachu. Samozřejmě Pesach v různých letech vychází na různé dny v týdnu, protože úplněk měsíce vychází různě (třebas letos to byl čtvrtek, mrkněte se do kalendářů, pokud toto je tam poznamenáno; v Evangelickém kalendáři fázi měsíce nejdete). Proto i svátek prvotin někdy vychází až několik dní po začátku Pesachu. V roce Ježíšovy smrti však vycházel na třetí den a shodoval se s datem jeho vzkříšení. Co je to tedy za svátek?

O Svátku prvotin se slavil začátek sklizně ječmene. Při této příležitosti vzali židé na poli snop ječmene a přinesli jej Hospodinu jako oběť díků. Teprve potom mohli ženci sklidit zbylou úrodu. Protože začínala sklizeň, symbolizoval tento den lidskou naději pro budoucnost.

Symbolika však sahá mnohem dál. Na šabat po Pesachu, den bezprostředně před Svátkem prvotin, bylo v chrámu pravidelně předčítáno jedno dramatické proroctví. Jedná se o slovo z knihy proroka Ezechiele, v němž Hospodin přikazuje prorokovi, aby zvěstoval údolí plnému suchých kostí: „Hle, uvedu do vás ducha a vy ožijete.“ (Ez 37,5) O Pesachu vyhlížel Boží lid příchod svého budoucího Vykupitele a o následujícím šabatu četl pasáž o tom, že Bůh při svém příchodu vzkřísí mrtvé. Dnešní teologové chápou tuto kapitolu z Ezechiele jako proroctví dané během babylonského vyhnání, to znamená, že Bůh „vzkřísí“ svůj lid tím, že jej znovu shromáždí v jeho zemi. V prvním století našeho letopočtu byl však tento text jak židy, tak i křesťany chápán jako proroctví, které ukazuje na budoucí vzkříšení mrtvých. V rané církvi ho četli každý den. Vidíme tedy, jak se nám prohlubuje význam židovského Svátku prvotin – tady jde již o mnohem více než o pozemskou sklizeň; je to Boží zaslíbení, že mrtví budou vzkříšení k životu!

Představme si tedy celou situaci v oné době. Ježíšovi následovníci po jeho smrti míří o šabatu do chrámu. Stále šokováni rychlým sledem událostí a krutou popravou Ježíše, naslouchají čtení prorockého textu, v němž Bůh zaslíbil, že přivede mrtvé k životu. Hned následujícího dne o Svátku prvotin se Jeruzalémem šíří podivné zvěsti. Ježíšův hrob je prázdný! Někteří jeho následovníci tvrdí, že ho potkali. Mohl by být Ježíš prvotinou zaslíbeného vzkříšení? Poslyšme, co o několik let později napsal apoštol Pavel: „Avšak Kristus vstal z mrtvých, PRVOTINA těch, kdo zemřeli. Když tedy přišla skrze člověka smrt, přišlo skrze člověka také vzkříšení mrtvých. Jako v Adamovi všichni umírají, tak také v Kristu budou všichni obživeni. Každý však ve svém pořadí: JAKO PRVOTINA Kristus, potom při jeho příchodu ti, kdo jsou Kristovi…“ (1K 15,20–23) Tato slova následují hned pár veršů po těch, které jsou na dnešek vyznačeny ke zvěstování.

Smrt se vznáší nad lidským pokolením jako nejtemnější stín. Dokonce i Ježíšův život, od něhož si lidé mnoho slibovali, skončil tragicky. Avšak Pavlova slova nás ujišťují, že náš strach ze smrti může nahradit nepřemožitelná naděje. Kristovo vzkříšení je příslibem, co Bůh udělá pro každého z nás. Pro ty, kdo patří jeho Synu, není věčný život pouhou možností, je něčím nevyhnutelným. A není náhodou, že tří biblické svátky – Pesach, Svátek nekvašených chlebů a Svátek prvotin – připadly na dny Ježíšovy smrti a vzkříšení. Svou smrtí a zmrtvýchvstáním naplnil Ježíš tyto výroční slavnosti novým významem.

I znowu jeszcze jeden detal ze środowiska żydowskiego, z którego przecież pochodził także Paweł oraz wielu z odbiorców jego listów. Apostoł używa trzech wyrazów przejętych z fachowego słownictwa tradycji rabinistycznej: słowo od Boga jest PRZYJMOWANE, PRZECHOWYWANE i PRZEKAZYWANE dalej. O cztery rozdziały wcześniej pisał w ten sposób o Eucharystii czyli Wieczerzy Świętej: „Ja bowiem otrzymałem od Pana to, co też wam przekazałem, że Pan Jezus tej nocy, której został wydany, wziął chleb…” (1 Kor 11,23) – i tu następują tak zwane Słowa Ustanowienia Komunii Świętej w brzmieniu, którego Kościół używa po dziś dzień, kiedy świętuje ten sakrament. W naszym rozdziale Paweł tak pisze o ewangelii śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Przy czym musimy pamiętać, że coś takiego w środowisku kultury greckiej brzmiało dla ludzkich uszu i wyobrażeń totalnie absurdalnie, i było nie do przyjęcia. Możemy sobie poczytać, jak Paweł przemawiał w Atenach na Areopagu – gdy zaczął mówić o powstaniu z umarłych, wówczas go słuchacze, „mówiąc czysto po polsku” – „poslali někam”. Żydowska Rada Najwyższa w Jerozolimie osądzała i prześladowała tych, którzy takie wieści głosili, grecy na Areopagu się tylko z tego wyśmiewają. W każdym razie nie był to sukces kaznodziejski. Dlatego Paweł następnymi razy podczas swojego zwiastowania będzie raczej unikał figur retorycznych filozofii greckiej. W czytanym dziś przez nas Liście do Koryntian pisze: „Gdy przyszedłem do was, przyszedłem głosić wam tajemnicę Boga nie za pomocą górnolotnych słów lub mądrości. Postanowiłem bowiem będąc wśród was, nie znać niczego innego, jak tylko Jezusa Chrystusa, i to ukrzyżowanego” (1 Kor 2,1.2).

W naszym rozdziale pisze więc o tym, co otrzymał i przekazuje: „… że ZGODNIE Z PISMEM Chrystus umarł za nasze grzechy, że został pogrzebany i trzeciego dnia wskrzeszony z martwych, ZGODNIE Z PISMEM”.

Proroctw ze Starego Testamentu, które w Nim znalazły swoje spełnienie jest wielkie mnóstwo, ja się starałem podczas tych świąt przybliżyć choć trochę ten kontekst, który dla każdego obznajomionego z Pismem Świętym członka narodu izraelskiego musiał być czytelny.

A co do tego zmartwychwstania, zobaczmy jeszcze króciutko, co na jego temat mówi żydowska Biblia, czyli nasz Stary Testament. Chrześcijan głoszących zmartwychwstanie żydzi prześladowali, ale to dlatego, że chrześcijanie zwiastowali je w połączeniu z nauczaniem, iż to Jezus jest Mesjaszem, przez Boga posłanym Namaszczonym, którego Królestwo już tu jest i otwiera się nie tylko dla jednego narodu, ale dla wszystkich ludzi. To On jest owymi „pierwocinami” plonu zebranego dla Bożej chwały i tak jak On jako pierwszy wstał z martwych, tak i ci, którzy w Niego wierzą, powstaną z umarłych i otrzymają życie wieczne. Ślad tego znajdujemy już w Księdze Joba oraz w Psalmach: „Ja wiem, że mój Wybawca żyje i ostatni stanie nad prochem” (Hi 19,25); „Nie pozostawisz bowiem mojej duszy w krainie umarłych i nie skażesz swego świętego na zagładę, dasz mi poznać drogę życia, pełnię radości przed Twoim obliczem” (Ps 16,10.11). Potem u Daniela czytamy już wprost: „A wielu z tych, którzy śpią w prochu ziemi się zbudzi. Jedni do życia wiecznego, drudzy zaś ku hańbie, ku wiecznej odrazie” (Dn 12,2). Kiedy zaś lud izraelski był zmuszany do oddawania czci innym bogom w latach 180-160 przed Chrystusem, za Antiocha Epifanesa, co opisywane jest w apokryficznej 2 Księdze Machabejskiej, czytamy tam o nadziei torturowanych i pozbawianych życia męczenników: „Gdy oddawał ostatnie tchnienie, powiedział: Ty, zbrodniarzu, pozbawiasz nas doczesnego życia, ale Król wszechświata wszystkich nas, którzy umieramy za Jego prawa, wskrzesi do życia wiecznego. (…) Wolę umrzeć z rąk ludzi, zachowując nadzieję w Bogu, że On wskrzesi mnie ponownie do życia. (…) Dla tych, którzy pobożnie umarli przygotowana jest wspaniała nagroda” (2 Mch 7,9.14; 12,45). Kiedy więc jerozolimska rada odsądzała od czci i wiary tych, którzy głosili zmartwychwstanie w Jezusie Chrystusie, czyniła tak ze względu na Niego właśnie, na Jego imię, ponieważ wcześniej ta sama rada skazała Jezusa na śmierć – ale nie dlatego, żeby nie znali Pisma, które jednoznacznie o zmartwychwstaniu mówiło.

Po raz kolejny się zatem okazuje, że przyjęcie czy nie przyjęcie wieści o śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa wiąże się z przyjętymi á priori założeniami, uprzedzeniami czy nawet światopoglądem ukształtowanym pod kątem czysto politycznym. Co to dla nas oznacza? Myślę, że może to być dla nas wezwanie, by uczciwie podejść do tej wieści, na spokojnie niektóre rzeczy przemyśleć, skoro mogliśmy popatrzeć na nie także w kontekście współczesnym Jezusowi i okolicznościom Jego śmierci i zmartwychwstania. I by przyjąć to, że On dla nas, dla mnie osobiście wypełnił Pismo. A to, JAK On je wypełnia, przekracza znacznie – jak się okazuje – wszelkie ludzkie na ten temat wyobrażenia; jeśli więc coś się w tej chwili z moim dotychczasowym poznaniem nie zgadza, to nic – po prostu moje dotychczasowe doświadczenia z śmiercią i zmartwychwstaniem są zerowe. Ale to nie znaczy, że jeśli czegoś nie doświadczyłem, to tego nie ma.

Radosnych i pełnych nadziei Świąt Zmartwychwstania wam życzę!