W górę spomiędzy trawska!

Konec občanského roku

Mt 13,24-30

Předložil jim jiné podobenství: „S královstvím nebeským je to tak, jako když jeden člověk zasel dobré semeno na svém poli. Když však lidé spali, přišel jeho nepřítel, nasel plevel do pšenice a odešel. Když vyrostlo stéblo a nasadilo na klas, tu se ukázal i plevel. Přišli sluhové toho hospodáře a řekli mu: ‚Pane, cožpak jsi nezasel na svém poli dobré semeno? Kde se vzal plevel?‘ On jim odpověděl: ‚To udělal nepřítel.‘ Sluhové mu řeknou: ‚Máme jít a plevel vytrhat?‘ On však odpoví: ‚Ne, protože při trhání plevele byste vyrvali z kořenů i pšenici. Nechte, ať spolu roste obojí až do žně; a v čas žně řeknu žencům: Seberte nejprve plevel a svažte jej do otýpek k spálení, ale pšenici shromážděte do mé stodoly.‘“

Sestry a bratři, máme před sebou úsek, v němž Ježíš hovoří k zástupům v podobenstvích. Nejdříve slyšíme příběh o rozsévači, jenž dobře známe v polštině jako „podobieństwo o czworakiej roli”, pak to naše dnešní o pleveli. Obě podobenství se týkají setby. A v obou případech Ježíš hovoří o tom, že ne každá setba má stejný úspěch, stejné plody, stejný výsledek. Asi je nám úplně jasné, že Ježíš mluví o nás, o lidech. Že tou setbou je míněno Slovo Boží, nebo taky víra, důvěra v Boha Hospodina, a polem, na které rozsévač či hospodář rozhazují osivo, je náš svět a náš život.

Že v našem světě, našem společenství, ba i v našich vlastních životech není všechno naprosto v pořádku, není třeba nějak zvlášť rozebírat. A nechci se teď soustřeďovat na ono první podobenství, které je více známé a častěji se mu věnujeme během různých přemýšlení či kázání. Dnes, na konec roku, nám Pán předkládá druhou část oné hádanky; jedné z oblíbených forem předávání moudrosti židovskými rabíny. Přitom musíme pamatovat, že se nejedná o alegorii, kde každý detail něco znamená a každý lze nějak vyložit, jak se o to pokoušeli v pozdější době křesťanští pisatele. Víte, že jsem vskutku vzdálen od toho, abychom do obsahu Božího slova násilím tlačili něco, co tam není. Proto musíme být opatrní ve svých interpretacích a spíš si představit, co mohla tato slova představovat pro tehdejší Ježíšovy posluchače.

Ježíš svou hádanku uvádí slovy: „S královstvím Božím je to jako s člověkem, jenž zasel na své pole dobré semeno…“. Špatné by nezasíval. Vždyť přeci každý chce, aby jeho dílo přineslo užitek, aby mělo smysl. Aby výsledek práce, úsilí, investice byl hodnotný. Takto je s každým lidským dílem, takhle to známe. A když vezmeme v potaz, že jsme stvoření k obrazu Božímu, pak se nám naskytne nápověda, že takhle je tomu u samotného Hospodina. On nám svěřuje hospodaření na určitých úsecích našeho života, ale přeci oním nejvyšším Hospodářem je on samotný.

Jenže přišel nepřítel a přisypal svou setbu. Zlou. Nasil do pole plevel. Přišel v noci, když lidé spali, takže mu v tom nemohli zabránit. Nešlo to. Spát se musí. Je to nejen zdravé, je to naprosto nezbytné. Doslova bychom mohli tento úsek přeložit „během spánku“; ať sem nikdo neplete jakési „ultraduchovní“ výklady: že je onen spánek špatný, že znamená duchovní stagnaci, že je tady noc a hřích… Určitě by se mělo i tohlensto brát v potaz, ale v ten moment to tam v podobenství není. Jak jsme řekli, nejedná se o alegorii, nýbrž o podobenství, jak byli židé zvykli.

Takže přišel „nepřátelský člověk“, jak jej popisuje samotný hospodář z podobenství, a udělal takové „svinstvo“ svému sousedovi. Proč to vlastně udělal, se v příběhu nepíše. Nejspíš prostě proto, že to byl hospodářův nepřítel – nepřál mu nic dobrého. Chtěl škodit. Ublížit. Způsobit zlé. A plevel vzešel na poli spolu s obilím. Dlouhou dobu to nebylo poznat. Říká se, že tím plevelem byl jílek (řecky zizánion, po polsku życica, latinsky lolium). To je tráva, která vlastně docela dlouho vypadá úplně stejně, jako to obilí, pro které bylo pole určeno. Když se rozhoduješ, mnohdy není poznat, zda je to správně nebo špatně. Vypadá jako Boží vůle. Až pak vidíme: cože to roste? Jílek…?

Přicházejí služebníci onoho hospodáře se vcelku logickou otázkou, zda nemají pole vyplet – tedy plevel vykořenit, eliminovat, zničit, vyházet. Jenže hospodář je kupodivu zarazí a říká: „Ne, protože při trhání plevele byste vyrvali z kořenů i obilí. Nechte, ať spolu roste obojí až do žně.“ Náprava činu nepřítele by mohla způsobit další zlo. Riziko, že by pomocníci ublížili pšenici, hospodář podstupovat nechce.

Kdo je v Ježíšových příbězích hospodář nebo rozsévač, je nám asi dost jasné. Je jím v první řadě Bůh sám. Kazatel nemá propadat beznaději a zoufalstvím, když jím vykládané Slovo nenajde pokaždé své posluchače, nebo je i najde, ale nevzejde z něj ta správná setba. Útěšné to jistě je, leč tím, kdo na poli našeho života a světa rozsévá především, nejsou kazatelé, ale Bůh sám. My všichni jsme půda, do které je zaseto. Ale i zrno, které on rozsévá, jak uslyšíme za chvíli. Vidíme zde zřejmou narážku na pronásledování prvních křesťanů a na nutnost odejít do rozptýlení v diaspoře, mezi národy.

Sami sebe ale můžeme uvidět také v oněch služebnících hospodáře: vymýtit plevel z Božího pole, vytrhat ho i s kořeny, aby Boží setba mohla bez problémů růst – to zní přece jako ten správný a bohulibý úkol. Oddělit dobrou setbu od zlé. Vykořenit to špatné, co nás ve společnosti, ale také v našem společenství, v církvi, ve sboru, trápí, co nám nesedí, co nám ubírá energii, kazí naši pověst… Jenže Ježíš nám vzkazuje, že to vůbec bohulibé a užitečné není. To není naše práce. A ani nikdy nebude. Až v okamžiku žně přijde čas oddělit pšenici od plevele. A nebudou to ti samí služebníci. Bude to někdo jiný, kdo bude obojí oddělovat. Na hospodářův pokyn.

Možná vás napadne pochybnost – a nezpronevěříme se svému úkolu, který tu máme od Boha, když nebudeme třídit dobré od zlého? Vyroste úroda na Božím poli, když ji nezbavíme plevele? Nezadusí zlá setba nepřítele hospodářovu úrodu, tak jako trní zrno v prvním podobenství? Ano, na naší zahrádce to tak možná platí. I když ani to nemusí být vždycky pravda. Jenže tady se nebavíme o naší zahrádce. Tahle úroda není naším dílem a není v našich rukou. Není to naše zásluha a ani naše pravomoc. Tohle pole je pole Boží a my, my jsme jen služebníci – anebo dokonce jen jednotlivé rostlinky na tomhle nesmírném lánu, které není tak jednoduché odlišit… Není na nás, abychom rozhodovali, která rostlinka je pšenicí, a která plevelným jílkem, pýrem, koukolem nebo jaký druh to na Božím poli vyroste. Ještě nenadešel čas žně. Ještě jsme nevydali své plody. Pokud podlehneme pokušení soudit, snadno se nám může stát, že s plevelem vykořeníme i obilí, protože je od sebe nemusí být snadné rozpoznat. Naopak si je spolu můžeme docela dobře splést, úplně je zaměnit.

Co więc mamy robić? Do czego nas Pan wzywa w tym podobieństwie na koniec roku, kiedy mamy tendencje bilansować, spoglądać na życie tak trochę „z zewnątrz”, nie z własnego punktu widzenia, ale okiem audytora, który może zauważyć coś, czego nie widzi człowiek na co dzień poruszający się we własnym kontekście… Takich chwil potrzebujemy, a symboliczna końcówka roku kalendarzowego nam nasuwa skojarzenie z końcem życia. To, że jest wieczór, że jest ciemno na zewnątrz i coś się kończy, jest jakże wymowne. Pan może przyjść kiedykolwiek. Kiedykolwiek może zakończyć nasze życie. Gdyby to było dziś, jak staniemy przed Nim? A właściwie to my już przed Nim stajemy, przez to że jesteśmy na tym nabożeństwie, że do nas mówi Jego Słowo, że zaproszeni będziemy za chwilę do Jego Stołu – to przecież przedsmak uczty, „wielkiej imprezy” u Pana w Jego Królestwie wiecznym. Czujemy, że tak tylko nie możemy przystąpić do tego Stołu. Czujemy się niegodni, będziemy wyznawać grzechy i prosić, by On sam nas oczyścił i przyodział w białą, czystą szatę weselną…

Właściwie to przy modlitwie spowiedniej będziemy prosić, by Bóg sam na polu naszego serca i życia powybierał trawy życicy, a zostawił to, co Jego, co dobre, piękne i wartościowe. Może się stać, że tego drugiego będzie minimum. Ale to czas, by się tak stało, żeby tej resztki, tego prawie niczego z oczekiwanego przez Gospodarza plonu, trawsko w swojej ekspansywności nie zadusiło zupełnie. Żeby zarazem ta malutka, przytłumiona dotąd roślinka Bożego w nas podobieństwa miała szansę jeszcze się rozwinąć i spełnić swoje zadanie, wydać plon.

Gdy później uczniowie pytają Jezusa o wykład przypowieści, mówi jednoznacznie: polem jest świat, dobrym ziarnem synowie Królestwa, zaś chwastami synowie złego, a wrogiem który je zasiał jest diabolos. Żeby było ciekawiej, to „dia-ballo” oznacza rozrzucać na zewnątrz. Czyli też rozsiewacz. Karykatura Siewcy. Rozsiewający coś, co zaszkodzi plonom, zasiewowi, Gospodarzowi i Jego dziedzicom. Rozsiewający TAK, BY ZASZKODZIŁO. Przedtem w podobieństwie Jezus go nazwał dosłownie „wrogim człowiekiem” – potrafię więc tu odczytać i to, że to człowiek sam w sobie potrafi być wrogiem dla tego Bożego dzieła, dla dobrego które mogłoby powstać w naszym życiu. Sami w sobie, sami własnym działaniem psujemy to, do czego jesteśmy powołani i po co tu jesteśmy. A jednak potem Pan idzie głębiej i wskazuje, że za naszymi decyzjami, krokami i postępowaniem stoją wyższe duchowe siły, jest tam ów diabolos. Mamy być sobie tego świadomi, ale nie w taki sposób, żebyśmy na niego zwalali winę za swoje złe decyzje, słowa i czyny. Jak już troszeczkę naznaczyłem, widzimy tam w tle już coś z interpretacji słów Jezusa przez pierwszy Kościół. Słyszymy o rozproszeniu. Złe, które przyszło, cierpienia i prześladowania ze strony „złego człowieka” z pewnością spowodował bezpośrednio nie kto inny jak diabolos. A jednak nawet to działanie Bóg potrafi zmienić na dobre i spełnić w nim swój cel. Rozproszone ziarenko rozszerzy się i na inne tereny, tam wyda swoje plony, choć wyrastać będzie w nieprzyjaznym środowisku. Nie ma jednak skupiać się na tym, że wkoło rośnie trawsko. Nie ma go próbować wyrywać. Jak by też tego mogło dokonać… Ma patrzeć w górę w niebo i w tamtą stronę zmierzać. Równać w górę.

Owszem, mamy być świadomi i „mieć z tyłu głowy”, że trzeba uważać, bo szkodnik nie śpi. Ale jeszcze większym błędem byłoby skupiać na nim w jakikolwiek sposób swoją uwagę; o, on by tego chciał, by nie na Bogu, a na nim się ludzie koncentrowali, jemu poświęcali uwagę. Nie, nasz fokus ma być na Gospodarza! Hospodář – Hospodin. Ten, co sieje, by to miało sens. Nie ten, co rozrzuca, rozmiata i rozwiewa, żeby nic nie było. Żeby wiatr rozwiał ziarno, ptaki wydziobały, jak już zacznie rosnąć by wypasły sarny, a czego nie wypasą, zadusi trawsko. Ale my mamy patrzeć w stronę Tego, który nam dał swój cel. Od którego tak naprawdę wszystko zależy. Ku Niemu rosnąć spomiędzy życicy. Do niego dążyć. Być dla Niego.

Gospodarzu, Właścicielu, poślij swoje Słowo, by w mocy Twojego Ducha mogło zrobić porządek, tak wstępnie, w porę, zanim przyjdziesz by oczekiwać ode mnie plonów. Jest tak wiele czynników, które duszą to sensowne i dobre, do którego mnie przeznaczyłeś. Dziś chcę się opamiętać, zobaczyć to w Twoim świetle. Przyjdź, Panie i wyrwij chwasty, a zostaw to, co Twoje i dobre. I niech to nie będzie tylko kolejne noworoczne postanowienie, że od teraz już chcę po Twojemu, żyć tak jak się Tobie podoba, z Tobą się liczyć, z Tobą chodzić. Jeśli to będzie moje własne postanowienie, to znowu nic z tego nie wyniknie. Ale Ty bądź przy mnie swoim Duchem, by Twoja wola i Twoje Słowo mogły w moim życiu się rozwijać i przynosić efekty. W moim wnętrzu, w moim otoczeniu. W domu, rodzinie, zborze, w naszej okolicy.

Przynosimy Tobie naszą bezsilność wobec chwastów przeciwnika. Chcielibyśmy wyrywać, po swojemu robić porządki, a przecież słyszeliśmy, że człowiek bywa sam sobie wrogiem. Zastosuj Ty sam środki, o jakich nam się nie śniło. Chcemy już odtąd odpowiedzialnie żyć przed Tobą, w harmonii z Twoim planem, nie niszcząc ale pielęgnując to, co nam powierzyłeś. By i wszelkie nasze dzieła oraz przedsięwzięcia mogły być dobre, jak Twoje…