Naše dějiny

Ks. sen. Franciszek Michejda

By 12 února, 2021 13 února, 2021 No Comments

W piątek dnia 12 lutego br. minęło 100 lat od śmierci ks. Franciszka Michejdy, postaci sztandarowej dla Śląska Cieszyńskiego – pastora ewangelickiego, działacza narodowego i społecznego, redaktora, seniora Kościoła ewangelickiego na Śląsku Cieszyńskim.

Franciszek Michejda przyszedł na świat dnia 3 października 1848 r. w Olbrachcicach jako najstarszy syn Franciszka i Anny z d. Czech. Uczył się w szkole ludowej w swojej rodzinnej miejscowości, gimnazjum ewangelickie ukończył w Cieszynie w 1867 r. Był współzałożycielem gimnazjalnego kółka „Wzajemność”, utworzonego w celu kształcenia się w nauce języka polskiego. Teologię ewangelicką studiował w Wiedniu, gdzie należał do polskiego stowarzyszenia „Ognisko”, dalsze studia odbył w Lipsku i Jenie.

Po ukończeniu studiów w 1870 r. był wikariuszem w Bielsku, ordynowany został w 1871 r., a potem przez dwa lata pracował w niemieckim zborze w Brygidowie koło Stryja. W 1874 r. powrócił na Śląsk Cieszyński i jako pastor podjął pracę w zborze w Nawsiu, gdzie pozostał już do śmierci.

Był znakomitym kaznodzieją, wzorował się na staropolskich kaznodziejach ze Skargą na czele. Rozwinął też szeroką działalność społeczną, polityczną, narodową, oświatową, publicystyczną i redaktorską na rzecz polskości Śląska, był czynny we wszystkich prawie przejawach polskiego życia narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Brał udział w pracach Czytelni Ludowej, Towarzystwa Rolniczego, był prezesem rady nadzorczej Towarzystwa Oszczędności i Zaliczek. Jako prezes Towarzystwa Domu Narodowego doprowadził do budowy Domu przy Rynku w Cieszynie. Od początku istnienia Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego (1885) należał do jej zarządu i uczestniczył w jej staraniach o utworzenie w Cieszynie polskiego gimnazjum.

Był inicjatorem, sekretarzem, a później prezesem powstałego w 1881 r. Towarzystwa Ewangelickiego Oświaty Ludowej, które wydawało polskie książki religijne i kalendarze ewangelickie, rozpowszechniane także poza Śląskiem Cieszyńskim. W 1881 r. brał udział w deputacji do Wiednia w sprawie równouprawnienia społeczeństwa polskiego na Śląsku.

Przykładał wielką wagę do publicystyki. W 1883 r. rozpoczął wydawanie „Kalendarza Górniczego” przeznaczonego dla robotników. Później założył i redagował kilka czasopism, które spełniać miały rolę polityczną i społeczną: dwumiesięcznik „Ewangelik”, dwutygodnik „Przyjaciel Ludu”, „Rolnik Śląski”, a także „Przegląd Polityczny” oraz dodatek dla dzieci „Przyjaciel Dziatek”. Z jego inicjatywy utworzone zostało w 1906 r. Polskie Towarzystwo Wydawnicze i publikowany „Dziennik Cieszyński”. W 1884 r. został współzałożycielem narodowego ugrupowania Polityczne Towarzystwo Ludowe, skupiającego głównie ewangelików, brał udział w pracach Ligi Polskiej oraz Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. Utrzymywał też wiele kontaktów z działaczami narodowymi innych dzielnic Polski, wyjeżdżał do Warszawy i Lwowa. Swój program ideowo-polityczny wyłożył w broszurze „Polscy ewangelicy” (Cieszyn, 1900).

Jego zalety osobiste jak pracowitość, bezinteresowność, gorący patriotyzm i umiar w walce politycznej, zapewniły mu znaczenie i autorytet tak w sprawach wyznaniowych, jak i narodowych. Wspierany przez swoich braci był najwybitniejszym przedstawicielem ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim, popularnie zwanego michejdowskim.

Sam wiele pisał, tłumaczył i wydawał dla polskich ewangelików. Napisał historię zboru w Nawsiu „Ewangelicki zbór nawiejski” (1891), „O wyborach duszpasterzy” (1894), „Jakie są powody religijne, dla których Górnoślązak ewangelicki głosować musi za Polską” (1920) oraz liczne broszury, artykuły prasowe i referaty na temat stosunków narodowych na Śląsku. W 1894 r. wygłosił we Lwowie referat „Piśmiennictwo i wydawnictwa ludowe na Śląsku austriackim”. Zasłynął również jako wychowawca całego pokolenia pastorów ewangelickich, a za jego czasów plebania nawiejska była miejscem spotkań chłopów, robotników, młodzieży oraz różnych wybitnych osobistości (przyjeżdżali tu Henryk Sienkiewicz i Antoni Osuchowski). Na przełomie XIX i XX wieku uczestniczył w pracach Komitetu Pomocy Mazurom, Towarzystwa Ludoznawczego, Rady Szkolnej Okręgowej, Galicyjskiego Towarzystwa Szkoły Ludowej i wielu innych towarzystw i instytucji. Jako prezes Towarzystwa Ewangelickiego przyczynił się do założenia polskiego alumnatu ewangelickiego dla dziewcząt (1918).

Jego działalność polityczna i wyznaniowa nie ograniczała się do Śląska, lecz miała charakter ogólnopolski. Dążeniem jego było wzmocnienie inteligencji ewangelickiej w Królestwie Polskim w oparciu o polskich protestantów na Śląsku i na Mazurach.

Po pierwszej wojnie światowej walczył o pozostawienie całego Śląska Cieszyńskiego przy Polsce i w tym celu rozwinął bardzo aktywną działalność wśród duchowieństwa ewangelickiego i opracował memoriał w sprawie Śląska do Rady Najwyższej w Paryżu (1918). Decyzja o rozgraniczeniu Śląska Cieszyńskiego pomiędzy dwa państwa podcięła jego zdrowie. Zmarł 12 lutego 1921 r. w Nawsiu i tam został pochowany. Pogrzeb jego zgromadził tysiące Polaków z obu części Śląska Cieszyńskiego i stał się wielką manifestacją polskości tej ziemi.

Ożeniony był z Anną z Roiczków, z którą miał 5 synów: Władysława, burmistrza miasta Cieszyna, Tadeusza, lekarza i ministra zdrowia PRL, Franciszka, dyrektora seminarium nauczycielskiego, Alfreda, bankowca, i Jana, urzędnika, oraz 3 córki: Olgę, współpracowniczkę w redakcji jego pism, Wandę i Elzę.

Opr. na podst. materiałów Książnicy Cieszyńskiej

Foto: Muzeum Protestantyzmu w Cieszynie

jak

jak